YALVAÇ TARİHCE
Yalvaç, Türklerin Anadolu’yu fethinden önce Hititler, Makedonyalılar, Frigyalılar, Persler, Romalılar ve Bizanslıların idaresinde kalmıştır.
Tarih öncesi devirlerden başlayarak Yalvaç, tarihi kayıt ve belgelere göre İsa’dan sonra 60-75 yıllarında şehir niteliğinde olup yapılan araştırmalarda Roma döneminde önemli bir şehirdir. Hz. İsa’nın havarilerinden Paul’un buraya gelmesi ile Yalvaç dini bir merkez durumuna da gelmiştir ve dinsel günlerde burası bir ziyaretgahı olmuştur.
Roma döneminde Yalvaç Pisidia bölgesine başkentlik yapmıştır ve adı Pisidia Antiokheia olarak geçer.
Türklerle yapılan savaşlar sonucunda Doğu Roma toprakları içinde bulunan Yalvaç Türkler’in eline geçmiş ve kentin adı, Oğuz Türkleri’nin Kayı Boyu’nun Salur ve Eymür kolları yerleşmiş ve bu kollardan biri olan Yalvaç bey’den ötürü de YALVAÇ olarak değişmiştir. Yalvaç kelime manası bakımında “Resul, Peygamber, yol gösterici” anlamına gelmektedir.
Osmanlı İmparatorluğu Sultanlarından 1.Murat’ın oğlu Yıldırım Beyazıt’ın Hamitoğulları’ndan satın almasıyla Yalvaç ve yöresi Osmanlı idaresine geçmiştir.
Yalvaç bu tarihten sonra Isparta ve çevresi ile birlikte Hamit sancağı adı ile Konya’ya sonradan Isparta sancağı vasıtasıyla Bursa’ya ilçe haline geldikten sonra tekrar Konya’ya bağlanmıştır.Yalvaçta belediye teşkilatı ise l864 yılında kurulmuştur. Osmanlı idaresinde bulunduğu Süre içinde Yalvaç’ın tarihi gelişimi ile ilgili araştırmalar henüz tamamlanmamıştır.
Cumhuriyetin ilanından sonra Isparta’ya bağlanmış olan Yalvaç, bu yıllarda kültür ve uygarlık yönünden il merkezine fazla bağımlı kalmadan büyük gelişme göstermiştir
ALT YAPI DURUMU
Yalvaç coğrafi konum olarak şehirlerarası ulaşım ağına uzak bir alanda kurulmuştur. Yalvaç merkezinin, Vilayet merkezi ve komşu ilçelere olan uzaklığı;
Yalvaç-Isparta 105 km.
Yalvaç-Gelendost 22 km.
Yalvaç-Şarkikaraağaç 33 km.
Yalvaç-Akşehir 50 km.
Yalvaç-Senirkent 61 km.
Yalvaç-Eğirdir 66 km.
Vilayet Merkezi ile komşu ilçelerle Yalvaç arasındaki yol ağı Devlet Yolu ve İl Yolu şeklinde asfalt karayoludur. Yalvaç mülki sınırları içerisinde 215 km. asfalt yol ağı ile ulaşım sağlanmaktadır. Yollarımız yılın her mevsiminde ulaşıma açık bulundurulmaktadır.
Yolu olmayan köyümüz olmadığı gibi, tüm kasaba ve köy yollarımız asfalttır.
SOSYAL KÜLTÜREL FAALİYETLER
İlçemiz sınırları içerisinde bulunan Roma Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait eserlerin tanıtılması, anıtsal yapılarda gerekli görülen restorasyon çalışmalarına başlanması bu eserlerin gelecek kuşaklara aktarılması, Milli folklorumuzun yaşatılması, İlçemizin turizm de istenilen seviyeye gelmesi turizm sektörden hak ettiği payı alabilmesine yönelik İlçemizi hem yurt içinde, hem de uluslar arası düzeyde tanıtmak amacıyla; yaklaşık 17 yıldan beri süre gelen büyük çapta 6. sı 14-15-16 Temmuz 2001 tarihleri arasında gerçekleştirilmek için gerekli hazırlıklar yapılmış ancak ülkenin ekonomik kriz süreci devam ettiğinden bu faaliyet dönemi içerisinde festival gerçekleştirilmemiştir. Ancak; Sosyal amaçlı fakir çocuklar için sünnet şöleni düzenlenerek 75 çocuk sünnet ettirilmiştir.
Yalvaç belediyesi,Mimarlar odası Antalya şubesi ve Çekül ortaklığı ileYALVAÇ KÜLTÜREL -DOĞAL DEĞERLERİN KORUNMASI GELİŞTİRİLMESİ VE TURİZMİN ÇEŞİTLENDİRİLMESİ projesi oluşturulmuştur. Projeye destek amacıyla 2001 ve 2002 yaz dönemlerinde Yıldız Teknik Üniversitesi, Çukurova Üniversitesi ve Süleyman Demirel Üniversitesi mimarlık bölümü öğrencilerine yaz okulu açılmış,bu proje kapsamında yer alan sivil mimarlık örneklerinin tespiti ve korunması amacıyla röleve çalışmaları yaptırılmıştır. Ayrıca projeye İçişleri Bakanlığı, Kültür Bakanlığı, Turizm Bakanlığı, Isparta Valiliği, Ankara Üniversitesi,Akdeniz Üniversitesi fikir ve çalışmalarıyla destek vermektedir. Bu proje bir yandan Yalvaç’ın kimlikli bir kent olarak yaşaması, gelişmesi yolunda önemli bir adım olacaktır. Diğer yandan da, korunarak geliştirilecek kültürel ve doğal değerleriyle Yalvaç’ı turistik bir cazibe odağı haline getirecektir. Bu çalışmalarla, bugün ülkemizin içinde bulunduğu ortamda, Yalvaç halkının toplumsal kalkınmasının da hızlanması sağlanacaktır.
Eğitim ve Kültür Durumu :
Yalvaç’ın Eğitim ve kültür durumu iyi düzeydedir. Okuma yazma oranı % 99’un üzerindedir. Eğitim altyapısı açısından herhangi bir sıkıntı çekilmemektedir.
Yalvaç merkezinde ( Teknik Lise, Çok Programlı Lise, Kız Meslek Lisesi, Atatürk Lisesi, Anadolu Lisesi, Anadolu Turizm ve Otelcilik Meslek Lisesi, Sağlık Meslek Lisesi, İmam-Hatip Lisesi, Anadolu Öğretmen Lisesi) 10 Lise, (Alemdar, Fatih, Gazipaşa, İMKB, Kaymakam Abdurahmanbey, Mehmet Akif Ersoy, Salur ve Uyanış İlköğretim Okulu) 8 İlköğretim Okulu, Kasaba ve Köylerde 4 lise ve 36 İlköğretim Okulu bulunmaktadır.
2000-2001 eğitim yılında 16 köy ilkokulu öğrencisi (355 öğrenci) taşımalı sistemde 5 merkeze taşınmaktadır.
Süleyman Demirel Üniversitesi Rektörlüğü’ne bağlı Yalvaç Meslek Yüksek Okulu 1992-1993 eğitim öğretim yılında faaliyete başlamış olup, bugün (Bilgisayarlı Muhasebe ve Vergi Uygulamaları, Pazarlama, Büro Yönetimi ve Sekreterlik, İnşaat, Dericilik, Bilgisayar Donanımı, Hazır Giyim, Turizm Rehberliği ve Turizm ve Otelcilik bölümleri) toplam 9 bölümde (1981) öğrenci mevcuduna hitap etmektedir.
Yalvaç’ta iki matbaa mevcut olup, haftalık 2 gazete yayımlanmaktadır. Yalvaç Müzesi mevcut binasında 1966 yılında hizmete başlamış olup, Prehistorik-Hitit-Frik devirlerine ait çanak ve çömleklerle M.Ö. 5-10 milyon yıllık olduğu saptanan fosiller yer almaktadır.
Yalvaç’ın kültürel zenginliklerini teşhir eden Yalvaç Müzesi genellikle Roma, Bizans ve Osmanlı devirlerine ait eserlerle oldukça zengin bir müze niteliğindedir.
Tarihi ören yerleri olarak ANTİOCHEİA İN PİSİDİA ve LİMENİA kasabası MEN KUTSAL ALANI mevcuttur.
Antiocheia (Antik Kent) Anadolu’da kurulan antik kentler arasında tarihte oynadığı önemli roller ve eşsiz yapılarıyla ayrı bir önem taşımaktadır. Kesin kuruluş tarihi bilinmemektedir. Antiocheia bir seleukos Kolinisi’dir. Kentin kuruluşunun M.Ö. 190-188 yıllarına dayandığı tahmin edilmektedir. Kentin uzun yıllar Romalılar’ın kolonisi olmuştur. Koloninin resmi dili Latince olmasına rağmen halkın latince konuşmamakta olduğu belirtilmektedir. Kentin 30-40 bin civarında nüfusa sahip büyük bir antik kent olduğu kaynaklarda belirtilmektedir.
Kent Bizans devrinde de önemini korumuştur. İ.S. 713 yılında Arapların istilasına uğrayan kentin yakılıp yıkılmış olduğu kaynaklarda yer almıştır.
Sözü edilen antik kent son yıllarda önem arz eden ve Yalvaç’ın tanıtımında önemli bir etken olan “İnanç Turizmi” açısından oldukça fazla ilgi odağı olmuştur. Yalvaç’ta turizm faaliyetlerinde gözle görülür canlılıklar yaşanmaktadır.
Yalvaç’ın kültürel değerleri arasında önemli yerlerden biri de “Yalvaç Hacı Ali Rıza Efendi Halk Kütüphanesi’dir. Kuruluşu 108 yıl öncesine dayanan kütüphane 1970 yılından itibaren kendi binasında faaliyetine devam etmekte olup, çeşitli konularda 30 bini aşkın eseri ile en önemli kültür hazinelerimiz arasındadır. Ayrıca Bağkonak, Hüyüklü, Kozluçay, Kumdanlı, Sücüllü ve Tokmacık Kasabalarımızda da birer kütüphane ile mahallen açılan Çetince, Dedeçam ve Yukarı Kaşıkara Kasabalarında da birer kütüphane mevcuttur.
Yalvaç’ta eski eser olarak tarihi Devlethan Camii; Yalvaç’ın en eski camilerindendir. Cami tek minareli çatı sistemli olarak yapılmıştır. Cami M.S. 13. Yüzyılda Hamidoğulları Beyliği zamanında yapılmıştır.
Yalvaç’ta sinema ve tiyatro salonu yoktur.
Sportif faaliyetler olarak, Yalvaç Belediye Spor Futbol Takımı 1999 yılında 2. Amatör Küme’de şampiyon olmuş ve 1. Amatör Küme’ye yükselmiştir. Yalvaç’ta spor futbolun altyapısı olarak, düzkır mevkiinde 500 seyirci kapasiteli Kapalı Spor Salonu ile etrafı ihata duvarı ve tel örgüyle çevrili 60.000 m2’lik futbol sahası, voleybol ve basketbol sahaları mevcuttur. Spor ve folklor faaliyetleri ortaöğretim ve ilköğretim okulları arasında yaygın olarak yapılmaktadır. Pelitaltı spor tesisleri ve takımların kamp yapmaları için her olanak mevcuttur.
SOSYAL DURUM
a.Konut:
Yalvaç merkezi ve bağlı yerleşim birimlerinde konut durumları genel olarak düzenli ve sağlık şartlarına uygun olarak yapılmıştır. Tarihinin eski olması nedeniyle, konutların çoğunda eski mimari özellikleri görmek mümkündür. Bu binalar genellikle kerpiç ve ahşaptan yapılmıştır. Bu tür evler genellikle eski yerleşim yerleri olan Abacılar, Debbağlar, Eski, Görgü Bayram, Görgü Cami, Görgü Orta, Kaşaşağı, Kaşhacıbey, Kaş cami, Salur ve Sofular Mahallelerinde yoğunluk kazanmaktadır.
Son yıllarda Yalvaç Belediye Başkanlığı tarafından yapılan İmar mevzuatına ilişkin olumlu düzenlemeler ve altyapı hizmetlerinin yaygınlaştırılması ve arsa üretimi konut sektöründe gözle görülür bir canlılığa yol açmıştır.
b. Sosyal Yaşam:
Yalvaç Halkının yaşantısında Türk İnsanının tipik özellikleri göze çarpar. Gelenek ve görenekler bozulmadan ve değişikliğe uğramadan yaşatılmaktadır. Aile, milli, ahlaki ve ananevi değerler, toplumsal dayanışma gibi kavramlara değer verilir.
Yurt dışında çalışan çok sayıda Yalvaç’lının izin ve tatillerini geçirmek üzere Yalvaç’a gelmesi bölgenin sosyal ve ekonomik yaşantısına ayrı bir canlılık katmaktadır.
c. İş ve Çalışma Hayatı :
2000 yılı Nüfus Sayımı’na göre, nüfusun % 14’ü köylerde, %51’i kasabalarda ve % 35’i Yalvaç merkezinde yaşamaktadır.
Yalvaç Merkezinde son yıllarda sanayileşme dikkati çekmekte olup, Yalvaç’a çevreden göç söz konusudur.
